گیاهشناسی زالزالک، کاربرد در باغبانی ،اثرات داروئی
| نام فارسی |
زالزالک
|
| نام انگلیسی |
Hawthorn |
| نام تیره |
Rosaceae |
| نام زیر تیره |
Maloideae |
| نام علمی |
Cratagus monogyna |
گیاهشناسی زالزالک:
زالزالک از تیره گلسرخیان Rosaceae و زیر تیره Maloideae بوده و به فرم درختچه ای با خار زیاد ودارای برگهای لوبدار میباشد.گل در جنس زالزالک Crataegus حاوی 5 کاسبرگ و 5 گلبرگ سفید ، 25-5 پرچم ،دارای 5-1برچه و در داخل هر برچه یک عدد تخمک بارور وجود دارد.میوه در زالزالک از نوع پوم Pome یا شفت کاذب میباشد چون اکثرا در زیر تیره مالوئیده نهنج نیز در تشکیل میوه دخالت دارد.در دنیا 1000 گونه از زالزالک وجود دارد در منابع قید شده که در ایران 17 گونه زالزالک به صورت وحشی میرویند. در بعضی از منابع از زالزالک به نام ولیک نیز استفاده شده است.میوه به رنگ زرد یا نارنجی مایل به قرمز میباشد.لازم به ذکر است که زالزالک را با زالگیل اشتباه نگیرید. زالگیل در اثر نوعی جهش پیوندی یا شیمر پیوندی بوجود آمده است که پدیده ای نادر است. در اثر پیوند ازگیلMedlarبروی زالزالک Hawthornگیاه زالگیلHawmedlar بوجود آمده است که محققان ابتدای نام زالزالک و ابتدای نام ازگیل را بروی آن گذاشته اند.
بحث آزاد: در بعضی از سایت ها مطالبی از زالزالک با نام های علمی دیگر نوشته شده و در پائین آن از کارشناس تغذیه نامبرده شده است. آیا کارشناس تغذیه گیاهشناس است ؟یعنی توانائی تشخیص و رده بندی گیاهان را دارد؟ وی از کجا میداند که این گونه از زالزالک خاصیت داروئی دارد یا نه و منابع وی چیست؟ آیا کارشناس تغذیه متخصص در زمینه گیاهشناسی است که مطالبی گیاهشناسی مینویسد؟ وی حتی فرق بین گونه وجنس را در رده بندی نمیداند و چیزهای دیگر. زالزالک ۱۰۰۰ گونه دارد. کارشناس تغذیه شما مگر کارشناس گیاهان داروئی هستید که نظر میدهید؟ خوب منابع نوشته هایتان کجاست؟ فکر کنم اگر هرکس با دانسته های خود بنویسد میتوان گفت که در حال نشر علم هستیم. در بیشتر سایت ها این اتفاقات وجود دارد. اما کیست که به انها توجه نماید!!!!!!
کاربرد زالزالک در باغبانی: زالزالک به عنوان پایه گلابی در خاکهای آهکی توسط باغبانان استفاده میشود. ابتدا بذر زالزالک در خزانه کشت شده و پس از اینکه نهال یکساله شد، گلابی را بروی آن پیوند می زنند. ولی مشکل عمده بذر زالزالک جوانه زنی بسیار سخت آن است.به علت وجود بذور با پوسته سخت،احتمالا نوعی خواب فیزیکی یا مکانیکی در پوسته بذر زالزالک وجود دارد که از ورود آب و هوا به داخل بذر و رویان جلوگیری میکند. خزانه داری در مشگین شهر در رابطه با کشت بذر زالزالک صحبت میکرد واشاره داشته که بذر زالزالک پس از کاشت 2 سال بعد جوانه می زند. ولی ایشان خبر نداشت که تیمارهایی برای حذف پوسته سخت بذر در باغبانی وجود دارد و باعث جوانه زنی آسان بذر زالزالک میشود. که به آنها اشاره میکنیم تا باغبانان وخزانه داران عزیز اطلاعاتی بدست آورند:
انواع تیمارهای برداشتن خفتگی بذر:
1-خراش دهی مکانیکی: بذر سخت توسط سمباده یا سوهان سائیده میشود تا از ضخامت پوسته سخت آن کاهش یابد.وسپس بذر استراتیفیه میشود. یعنی بذور پس از این عمل در رطوبت ودمای پائین نگهداری میشود تا عمل جوانه زنی تسهیل شود و بعدا به محیط کشت انتقال میابد.
2- روش خراش دهی با آب گرم: در این روش بذر ها را در آب گرم با دمای 77 الی 100 درجه سانتیگراد به نسبت 4 الی 5 برابر بذر قرار میدهند وبلا فاصله شعله زیر آب را خاموش میکنند و اجازه میدهند تا بذر 12 الی 24 ساعت در این شرایط باقی بماند. بذر ها متورم شده نشانه موفقیت آمیز بودن کار است. سپس بذور از آب برداشته شده و استراتیفیه شده وبه محیط کشت انتقال میابد.
3-خراش دهی با اسید: این روش استفاده بیشتری دارد. در این روش به ازای یک کیلوگرم بذر 2 لیتر اسید سولفوریک غلیظ می ریزند و نباید مقدار بذرمان در یک دفعه بیشتر از 10 کیلوگرم باشد.زیرا گرمای زیادی در عمل خراش دهی تولید میشود. این عمل باید درون ظرف شیشه ای انجام گیرد و از ظرفهای آهنی صرف نظر شود. ومجری این عمل از عینک مخصوص با دستکشهای ویژه استفاده نماید ونهایت دقت در این عمل لازم است زیرا اسید سولفوریک بسیار خورنده بوده و خطرناک است.گه گاه مخلوط بذر واسید داخل ظرف شیشه ای به هم زده میشود.مدت عمل از 10 دقیقه تا 6 ساعت برای بذور مختلف فرق می کند.در پایان عمل اسید دور ریخته شده وبذور شست شو میشود. سپس بذور را در داخل آب با مقداری جوش شیرین(بیکربنات سدیم) قرار میدهند تا اسید موجود در پوسته بذر خنثی شود. سپس بذور قابل کاشت هستند.در بعضی از منابع برای گیاهان تیره گلسرخیان از تیمار اسید وآب گرم صحبت شده است.
به خزانه داران عزیز توصیه میشود که برای شروع کار ابتدا مقدار اندکی از بذور خود را با یکی از سه روش فوق امتحان ونتیجه را با روش کاشت مستقیم مقایسه و در صورت حصول نتایج خوب اقدام به کشت کلی نمایند.
خواص داروئی زالزالک: قسمت های مورد استفاده برگ ، گل و میوه
در نارسایی های خفیف قلبی و کهولت قلب کاربرد دارد. در طب سنتی به عنوان مقوی قلب و تنظیم کننده فشار خون و آرام بخش استفاده میشود.تحقیقات اخیر نشان داده است که میوه زالزالک حاوی آنتی اکسیدانت ها بوده و در جلوگیری از سرطان مفید واقع میشود.
منابع:
1-گیاه افزائی، نوشته دکتر هادسون تی هارتمن و همکاران ، ترجمه دکتر مرتضی خوشخوی، جلد دوم، چاپ هفتم،صفحه 412 و 413
2- گیاه افزائی، نوشته دکتر هادسون تی هارتمن و همکاران ، ترجمه دکتر مرتضی خوشخوی، جلد اول، چاپ هفتم،صفحه 286 و 287
3-پرورش میوه های مناطق معتدله،دکتر رسول جلیلی مرندی،چاپ اول، سال 1388، صفحه 138
4-مروری بر رده بندی گیاهی نهاندانگان،مهندس میکائیل بدرزاده،چاپ اول ،سال 1386،صفحه176
5-گیاهان داروئی،دکتر بیتا مسگرپور و همکاران،چاپ دوم،سال1386
