علوم زیستی

گیاهشناسی تمشک سیاه:

تمشک سیاه از خانواده گل سرخیان و زیر تیره Rosoideae می باشدجنس Rubusحدودا 700 گونه دارد. تمشک سیاه به حالت درختچه ای بوده و ساقه دارای خارهای زیاد می باشد. علت اینکه بومیان مشکین شهری آن را بیوک تیکان(خار بزرگ) می نامند خارهای زیاد در ساقه آن می باشد.منشاء خار زایده های اپیدرمی  بوده که در  اصل کرکهای چوبی شده می باشند. شاخه تمشک با قلاب کردن خارها به سهولت می توانند از قیم های اطراف خود بالا روند.برخی ارقام تمشک شاخه های بدون خار دارند که در اثر نوعی جهش به نام فراپوش ایجاد شده اند که اگر با قلمه تکثیر یابند خاصیت بی خاری حفظ می شود ولی اگر با قلمه ریشه یا بذر تکثیر یابد گیاه دوباره خاردار می شود.نوعی تمشک به نام تمشک قرمز (Rubus idaeus) به صورت عمودی رشد می کنند اما شاخه های تمشک سیاه در اواخر نابستان حالت خمیده به خود می گیرند.برگ تمشک مرکب شانه ای بوده و هر برگ از ۳ الی ۵ برگچه بزرگ بیضی شکل با حاشیه مضرس تشکیل شده وبه طور متناوب بروی گره های شاخه قرار می گیرند .رگبرگ ارقام قرمز حاوی خار و ارقام سیاه بدون خار می باشد.کاسبرگ وگلبرگ 5 عدد بوده پرچم زیاد و برچه زیاد(۷۰الی ۱۰۰ عدد) و نهنج در آن محدب می باشد.هر برچه 2 تخمک دارد که فقط یکی از آنها بارور می شود. تمشک قرمز دارای گل آذین گرزن ولی تمشک سیاه دارای گل آذین خوشه ساده می باشد. کاسبرگ تمشک بادوام بوده وتا رسیدن میوه در اطراف آن باقی می مانند.زمان تمایز گل شهریور ماه تا آذر ماه بوده و جوانه های بارور در جانب شاخه های یکساله تشکیل شده و زمان شکوفایی گلها خرداد تا تیرماه سال بعد می باشد.هر برچه یک شفتک می باشد و در واقع تمشک میوه مجتمع چند شفتی می باشد.منحنی رشد میوه از نوع سیگموئید مضاعف می باشد. و تقسیم سلولی در زمان باز شدن گل ها پایان می یابد. این حالت برعکس توت فرنگی می باشد که دوره تقسیم سلولی آن تا مرحله رسیدن ادامه می یابد.میوه تمشک قرمز مخروطی بوده ولی تمشک سیاه میوه های گرد و ریز دارد.ریشه ها تقریبا عمیق بوده و تا عمق ۲ متری در خاک فرو می رود.در ارقام سیاه تمشک جوانه گل به صورت جانبی در پائین شاخه ها تشکیل می شود. تمایز جوانه ها از قسمت نزدیک نوک شاخه ها شروع شده وبه طرف پائین توسعه می یابد.جوانه های بارور پس از گذراندن دوره استراحت در سال دوم تولید گل می کنند.تمایز گل در تمشک قرمز تحت تاثیر دمای پائین و روز کوتاه می باشد.مقدار نیاز سرمایی تمشک برای رفع استراحت جوانه های آن ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ساعت دمای بین ۰الی ۷ درجه سانتی گراد می باشد.ارقام مقاوم به سرمای تمشک می توانند دمای ۳۰-درجه سانتی گراد را تحمل نمایند. تکثیر تمشک سیاه از طریق خواباندن انتهایی شاخه های یکساله می باشد. برای این کار در اواخر تابستان انتهای شاخه های یکساله را در چاله های حفر شده فرو برده وخاک می ریزند ودر سال بعد از محل انتهای نوک شاخه ها ریشه بوجود آمده و از آن ریشه گیاه جدید رشد می کند وآن را بریده وبه جای مخصوص خود انتقال می دهند.روشهای مختلفی در باغبانی حرفه ای برای تربیت تمشک وجود دارد که از نگارش آن به دلیل آنکه از حوصله بحث خارج است اجتناب می کنیم. جنس Rubusدر ایران 8 گونه دارد.در شکل زیر میوه های مختلف از جنس Rubus را مشاهده می نمائید:

تمشک سیاه بوفور در  دره خیاو چای(دره بسیار بزرگ که گونه های گیاهی فراوانی درآن بصورت طبیعی رشد می کند و به عنوان یک پارک جنگلی بزرگ میهمانان زیادی را به خود جلب می کند) به صورت خودرو رشد می نماید وبه مصرف بومیان مشکین شهری می رسد.مناطق معتدل با بارندگی مناسب و خاکهای حاصلخیز بهترین منطقه برای پرورش این درختچه می باشد.

خواص داروئی تمشک سیاه: <قسمت مورد استفاده خود میوه، برگ و ریشه>

تمشک سیاه دارای ایزوستریک و مالیک اسید ، قند طبیعی، پکتین ، مونو گیلیکوزید سیانیدین، تانن(که به مقدار زیاد در پوست ریشه وبرگ ها یافت می شود ) ، آهن ، کربو هیدرات و سدیم ومنیزیوم و ویتامین A , C می باشد.  دارای رنگدانه آنتوسیانین بوده وضد سرطان می باشد. براساس توصیه اساتید تغذیه اروپا روزانه باید در حدود 60 میلی گرم از تمشک سیاه  در برنامه تغذیه انسان قرار گیرد تا از چندین سرطان نطیر سرطان روده وگوارش جلوگیری گردد.برگ و ریشه تمشک از داروهای بسیار قدیمی در درمان وبا بوده است.تنظیم کننده قاعدگی زنان و در درمان طب واسهال خونی نیز به کار می رود. جوشانده (چای) ریشه خشک شده تمشک برای درمان آماس روده و آپاندیسهای شدید و ناراحتی های معده ونیز درمان ورم ها به کار می رود.در مشکین شهر علاوه بر تازه خوری تمشک سیاه از آن مربا درست کرده ودر زمستان مصرف می کنند.
استفاده از برگهای جویده شده تمشک در جهت کاهش خونریزی لثه از دوره حضرت عیسی مسیح رواج داشته است.میوه و آب میوه تمشک از کم خونی جلوگیری می کند جوشانده طبیعی آن به عنوان یک ماده ضدعفونی برای کاربرد خارجی بعضی از امراض پوست مانند پسوریازیس کاربرد دارد.محتوای مواد مغذی تمشک را در جدول زیر ببینید:

جزوه اثرات داروئی تمشک را از لینک زیر دریافت کنید:

ورود به سایت گیاهان داروئی مشکین شهر