علوم زیستی

گیاهشناسی توت فرنگی:توت فرنگی متعلق به تیره گلسرخیان وجنس فراگاریا بوده و گیاهی علفی چند ساله میباشد.از معدود گیاهان میوه ده بوده که به فتوپریود حساس میباشد.گونه جنگلی آن در اروپا کشت وکار شده و بعدا با  دورگ گیری از انها گونه های مختلفی حاصل شده است.توت فرنگی به طور متوسط ۳ الی ۵سال عمر میکند.از میوه های مناطق معتدله میباشد که در دسته میوه های ریز Small fruits قرار دارد.استان اردبیل کمترین سطح زیر کشت توت فرنگی را در ایران به خود اختصاص داده است.میوه ای با ارزش غذائی بالایی بوده که ما نسبت به آن توجه کمتری داده ایم.

ساختمان گیاه توت فرنگی،

طوقه توت فرنگی :توت فرنگی دارای طوقه کوتاه بوده و بروی آن ساقه رونده یا گل آذین تشکیل میشود.ارتفاع طوقه توت فرنگی بسیار کوتاه بوده و بین ۵الی ۱۰سانتی متر میباشد.رشد مریستم انتهائی طوقه موجب تشکیل گره و جوانه های جدید می گردد.از جوانه های جانبی طوقه نسبت به شرایط رشد،ساقه های رونده و گل آذین حاصل میشود.

ریشه های توت فرنگی : ریشه های نابجا از قسمت پائین طوقه و از دایره محیطیه حاصل میشوند و به تدریج بروی ریشه های مسن قرار میگیرند.

برگهای توت فرنگی: از نوع مرکب سه برگچه ای با حاشیه مضرس میباشد.عمر متوسط برگها بروی طوقه توت فرنگی ۵۶ روز است.پلاستوکرون برگها(فاصله زمانی بین ظهور نوک دو برگ متوالی در طول ساقه ۸ الی ۱۰روز میباشد.)

ساقه توت فرنگی :ساقه رونده یا دستک از اندام های رویشی بوده و در طی فصل رشد از جوانه های جانبی طوقه حاصل میشود.بوته های قوی ۱۰الی ۱۵ساقه رونده تولید میکنند.تشکیل و رشد ساقه های رونده در توت فرنگی در دمای بالا و طول روز بلند صورت میگیرد.هر ساقه رونده حاوی دو گره میباشد.اولین میان گره طویل تر از میان گره دوم میباشد.جوانه اولین گره به حالت رکود مانده ولی جوانه گره دوم هنگام تماس با خاک گیاه دختری را پدید می آورد.

گل وگل آذین در توت فرنگی:گلهای توت فرنگی بروی گل آذین از نوع  گرزن دوسویه(Dichasial cyme)قرار میگیرند.گرزن از نوع گل آذینهای رشد محدود بوده و گل اول در این قبیل گیاهان به King flower مشهور است واندازه آن بزرگتر از گلهای دیگر خواهد بود.عمدتا بروی هر گل آذین ۱۵عدد گل تشکیل میشود.که در گونه های مختلف فرق میکند.گل توت فرنگی حاوی ۱۰کاسبرگ،۵گلبرگ،۲۰الی ۳۵پرچم،۵۰الی ۵۰۰تخمدان ساده میباشد.تشکیل وتکامل قسمتهای مختلف گل از بیرون به طرف داخل انجام می گیرد.گونه ها ورقم های مختلف توت فرنگی را از لحاظ جنسیت گل به سه گروه عمده شامل گلهای دو جنسی ،گلهای ماده خالص و گلهای نر خالص تقسیم می کنند.در توت فرنگی پدیده نر زودرسی (پروتاندری)داریم ودر آن دگرگرده افشانی داشته و یا در اصطلاح آلوگام میباشد. 

میوه در توت فرنگی: میوه در توت فرنگی از نوع مجتمع چند فندقه ای میباشد.در این قبیل از میوه ها تخمدانهای زیادی بروی یک نهنج واحد رشد کرده ومیوه مجتمع تولید میکنند.هر میوه حقیقی توت فرنگی یک فندقه یا آکن خشک نا شکوفا  میباشد.میوه توت فرنگی کاذب بوده زیرا قسمت خوراکی آن نهنج گوشتی آن میباشد.اگر عمل گرده افشانی بخوبی انجام نگیرد،میوه ها ناقص یا بد شکل شده ویا از بین می روند.میوه از نوع نافرازگرا یا Non-climactirce بوده و دوره تقسیم سلولی تا زمان رسیدم میوه ادامه دارد.منحی رشد ونمو آن از نوع سیگموئید ساده میباشد.از زمان گلدهی تا رسیدن میوه ۳هفته طول میکشد.گرما و رطوبت بالا طی مرحله رشد میوه توت فرنگی باعث میشود که میوه ها پف کرده و نرم شوند که حالت نامطلوبی است.

هورمونهای موثر بر میوه در توت فرنگی:هورمون جیبرلین در توت فرنگی باعث کاهش گل و تولید میوهای کوچک شده اما هورمون اکسین باعث بزرگ شدن میوه توت فرنگی می شود. کاربرد مشتقات مصنوعی سیتوکنین ها بعد از برداشت محصول ،موجب پایداری سبزینه کاسبرگهای توت فرنگی می گردد.

طبقه بندی ارقام توت فرنگی بر اساس زمان گلدهی:بر اساس گلدهی ارقام توت فرنگی بر دو گروه  ارقام بهاره(June bearing)و ارقام همیشه بهار یا (Ever bearing)تقسیم بندی میکنند.ارقام بهاره به فتوپریود عکس العمل نشان داده و گل انگیزی در آنها در تابستان در طول روز کوتاه ودمای پائین(15 درجه سانتی گراد)توسط برگها القا میگردد.ارقام بهاره در مناطق معتدله پس از دریافت سرما در بهار سال بعد تولید میوه و گل مینماید.از ارقام ایرانی بهاره توت فرنگی میتوان رقم اتابکی را نام برد واز ارقام خارجی میتوان به Asieta ، Senga Giana ، Tioga و غیره اشاره نمود.اما ارقام همیشه بهار یا چهار فصل توت فرنگی حساسیتی به طول روز ندارند.و در تمام طول سال میوه میدهند.معمولا کشت ارقام چهار فصل محدود بوده و برای بازارهای محلی ارسال میگردد.زیرا میوه ریز دارند.در مناطق گرم در پائیز استولونهایی که در سرد خانه نگهداری شده اند را در زمین های اصلی می کارند.ارقام همیشه بهار به دو گروه اروپائی و آمریکائی تقسیم میشود.

حفظ بوته های توت فرنگی از سرما:برای حفظ بوته های توت فرنگی از سرما از پوشش پلاستیکی و یا کاه وکلش بروی بوته ها استفاده میکنند.

گونه های مختلف توت فرنگی:

1- توت فرنگی جنگلی:با نام علمی Fragaria vesca بوده و تعداد کروموزومهای آن 2n برابر14 میباشد.در شمال ایران به صورت خودرو بوده ودر اروپا نظیر فرانسه اصلاح گردیده و گونه اهلی از آن پدید امده است.

2-توت فرنگی معطر:با نام علمی Fragaria moschata بوده وتعداد کروموزومهای آن 2nبرابر 42 بوده وموطن اصلی آن اروپای شمالی میباشد.نسبت به گونه جنگلی از رشد قوی برخور دار میباشد.توت فرنگی معطر یک گونه هگزاپلوئید بوده که از تلاقی گونه جنگلی با گونه شرقی حاصل گردیده است.

3-توت فرنگی ویرجینیائی:با نام علمی Fragaria virginiana بوده ویک اکتاپلوئید میباشد.تعداد کروموزومهای ان 2n برابر 56 میباشد. بومی شمال شرقی آمریکا میباشد.از گونه های خزان دار ودوپایه محسوب میشود.ارقام میوه ده آن زود رس و در فصل رشد میوه دهی طولانی دارند.

4-توت فرنگی شیلی:با نام علمی Fragaria chiloensis بوده ویک اکتاپلوئید میباشد.بومی شیلی بوده و به فرانسه منتقل شده است.دارای برگهای ضخیم میباشد.توت فرنگی شیلی مقاوم به خشکی ولی حساس به سرما میباشد.

5-توت فرنگی آناناسی: با نام علمی Fragaria ananassa بوده واز دورگ گیری توت فرنگی ویرجینیائی به عنوان والد نر و توت فرنگی شیلی به عنوان والد ماده بدست آمده است.یک گونه اکتاپلوئید میباشد.توت فرنگی آناناسی دارای گلهای درشت وکاسبرگهای لوبدار میباشد.

6-توت فرنگی شرقی:با نام علمی Fragaria orientalis بوده و یک تتراپلوئید میباشد.

تکثیر توت فرنگی:تکثر توت فرنگی عمدتا توسط گیاهان دختری که در رانرها قرار دارند صورت میگیرد.عموما توت فرنگی در مناطق سرد در اوایل بهار و در مناطق گرم در پائیز کاشته شده تا در زمستان محصول خوبی بدهد.

مقایسه توت فرنگی بهار گل و همیشه بار:توت فرنگی های بهاره در سطح تجاری مورد استفاده قرار میگیرند.میوه های حاصل از توت فرنگی های بهار گل درشت وبا کیفیت بوده و قابلیت نگهداری بالا و  حمل و نقل خوبی دارند.ارقام بهاره برای گل انگیزی نیاز به طول روز کوتاه و دمای کمتر از ۱۵ درجه سانتی گراد دارند.ولی ارقام همیشه بار بی تفاوت به طول روز  ودما برای گل انگیزی هستند.کشت و کار این نوع توت فرنگی محدود بوده وبرای بازارهای محلی تولید میشوند.قابلیت نگهداری کمی داشته و میوه های ریز و کوچک و با کیفیت کمی تولید میکنند.از مزایای ارقام همیشه بار میتوان به این مورد اشاره کرد که اگر بنا به دلایلی مثل سرما میوه های سری اول از بین رود با تولید میوه های سری بعد این مشکل حل خواهد شد.ارقام همیشه بار به دلیل ضعیف بودن دانه گرده میوه های ضعیف و نامنظم تولید میکنند.

روشهای تکثیر توت فرنگی:از روشهای تکثیر توت فرنگی میتوان به تکثیر با بذر ، ساقه رونده،تقسیم بوته و کشت بافت اشاره کرد که در این میان ساقه رونده مهمترین روش تکثیر توت فرنگی است.

سیستم های کشت توت فرنگی: دو سیستم کشت کلی توت فرنگی وجود دارد که سیستم کپه ای و سیستم خطی مورد بحث است.

در سیستم کپه ای تقویت بوته مادری مورد توجه است وگیاهان دختری حذف میگردند.این روش برای تابستان های طولانی و زمستانهای ملایم مورد استفاده قرار میگیرد.کشت بروی بستر به صورت یک ردیفه ، دو ردیفه و چهار ردیفه است که نتایج تحقیقات نشان میدهد که روش کپه دو ردیفه بهتر جواب میدهد.زمستانهای سرد در این روش به بوته های توت فرنگی آسیب میزند.در این روش آب در جویها جاری میشود ویه طور مستقیم با توت فرنگی درتماس نیست. مصرف آب در این سیستم بسیار بالا است. بطور کلی برای توت فرنگی آبیاری قطره  ای بهترین سیستم بشمار میرود.در کشت کپه ای کنترل علفهای هرز نیز آسان است.

 روش کشت کپه دو ردیفه در توت فرنگی، مزرعه توت فرنگی شهرستان رشت اردیبهشت ۱۳۹۲،  عکس  بازدید از مزارع توت فرنگی در رشت . عکس از یونس نعمتی میرک

در سیستم خطی توسعه گیاهان دختری مورد توجه میباشد واین سیستم برای مناطقی که زمستان سرد دارند مناسب است.بستر کشت در این روش فاصله ای از سطح زمین ندارد.

روش کشت خطی توت فرنگی 

گالری عکس انواع گونه های توت فرنگی

برای مشاهده نام علمی توت فرنگی ها،نشانگر موس را بروی عکس نگهدارید.